مونو آمونیوم فسفات (Monoammonium phosphate یا به اختصار MAP) با فرمول شیمیایی NH4H2PO4، از ترکیب آمونیاک و اسید فسفریک تولید می شود. MAP به صورت صنعتی کاربرد های زیادی دارد و در نقش کود نیز می تواند کمبود عناصری مانند نیتروژن و فسفر را در خاک جبران کند.
در این مقاله قصد داریم توضیحات کاملی درباره MAP، ترکیبات و خواص و ویژگی های آن به شما اراِه دهیم تا با این ماده صنعتی بیشتر آشنا شوید.
مونو آمونیوم فسفات چیست؟
MAP یک ترکیب شیمیایی است که از یک یون آمونیوم (NH₄⁺) و یک یون فسفات (PO₄³⁻) تشکیل شده است. این ترکیب معمولاً به عنوان منبع فسفر و نیتروژن در کودها استفاده میشود.
از آنجایی که این کود هر دو عناصر اصلی، یعنی نیتروژن و فسفر را فراهم میکند، به عنوان یک کود دو عنصری شناخته میشود. این عناصر اساسی برای رشد و توسعه گیاهان هستند.
این ماده یک نوع کود معدنی است که از ترکیبات نیتروژن و فسفر تشکیل شده است و برای افزایش بهرهوری گیاهان در کشاورزی استفاده میشود. البته، ترکیبات دقیق آن میتواند متغیر باشد، اما به طور کلی این ترکیب شامل یک یون آمونیوم (NH₄⁺) و یک یون فسفات (PO₄³⁻) میشود.
انواع مونوآمونیوم فسفات براساس شکل ظاهری و نحوه تولید
MAP در انواع مختلفی با توجه به شکل ظاهری و نحوه تولید آنها وجود دارد. این انواع عبارتند از:
پودرمونوآمونیوم فسفات:
این ترکیب به صورت پودری ظاهر میشود و به عنوان یک نوع خشک و آزاد از آب است.
پودرهای MAP معمولاً در صنایع کودها و محصولات کشاورزی برای مخلوط کردن با سایر مواد مورد استفاده قرار میگیرند.
نحوه تولید: این ماده از طریق فرآیند تولید شیمیایی با ترکیبات ابتدایی شامل فسفریک اسید و آمونیاک تولید میشود.
گرانول مونوآمونیوم فسفات:
گرانولهای MAP به صورت دانههای جامد ظاهر میشوند که معمولاً اندازههای مختلفی دارند.
این اندازهها ممکن است بر اساس نیازهای مختلف کشاورزان تنظیم شوند.
نحوه تولید: برای تولید گرانول MAP، پودر MAP به همراه مواد محدود کننده خوردگی و مواد دیگر ترکیب میشوند و سپس به اندازههای دلخواه گرانولهای MAP تشکیل میشود.
مایع مونوآمونیوم فسفات:
این نوع MAP به صورت مایع ظاهر میشود که معمولاً به عنوان محلولهای کود مورد استفاده قرار میگیرد. این انواع از آب به راحتی حل شده و در سیستمهای آبیاری مورد استفاده قرار میگیرند.
نحوه تولید: برای تولید MAP مایع، این ترکیب به آب اضافه شده و به دقت مخلوط میشود تا یک محلول یکنواخت حاصل شود.
تفاوت مونو آمونیوم فسفات و دی آمونیوم فسفات
(MAP) و (DAP) دو نوع کود فسفاته هستند که به عنوان منابع فسفر و نیتروژن در کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرند. این دو ترکیب تفاوتهایی در ترکیب شیمیایی، نسبت مواد مغذی، و خصوصیات فیزیکی دارند. در ادامه، برای مشاهده تفاوتهای اصلی بین MAP و DAP روی این لینک کلیک کنید.
خواص فیزیکی و شیمیایی مونو آمونیوم فسفات
خواص شیمیایی:
ترکیب شیمیایی: MAP از ترکیب یک یون آمونیوم (NH₄⁺) و یک یون فسفات (PO₄³⁻) تشکیل شده است.
محتوای مواد مغذی: تأمین نیتروژن و فسفر به گیاهان.
نسبت مساوی نیتروژن به فسفر (N:P) در MAP ۱:۱ است.
حلالیت در آب: به راحتی در آب حل میشود که این ویژگی باعث میشود گیاهان به سرعت مواد مغذی را جذب کنند.
pH: معمولاً باعث افزایش pH خاک میشود.
خواص فیزیکی:
شکل ظاهری: MAP به صورت پودر یا گرانول تولید میشود.
حالت فیزیکی: در شرایط استاندارد، این ترکیب به صورت جامد است.
رنگ: معمولاً بسته به فرآیند تولید و تولیدکننده، ممکن است دارای رنگهای مختلف باشد.
چگالی: چگالی این ماده به شکل و شرایط تولید متغیر است.
دیگر ویژگی ها
حلالیت در سایر مواد: قابلیت ترکیب با دیگر کودها و مواد مغذی.
آبدوستی: این کود به دلیل حلالیت در آب، در زمان آبیاری به سرعت واکنش نشان میدهد.
ثبات: این ماده به طور کلی ثابت و مستحکم است در مقابل تغییرات شرایط محیطی.
این ویژگیها به کشاورزان امکان میدهد تا MAP را با توجه به نیازهای خاص خاک و گیاهان خود انتخاب کنند و آن را به عنوان یک منبع موثر از نیتروژن و فسفر در تغذیه گیاهان استفاده کنند.
روش تولید مونو آمونیوم فسفات
تولید (MAP) به عنوان یک کود فسفاته، از طریق واکنش فسفریک اسید با امونیاک انجام میشود. این واکنش شیمیایی به صورت زیر است.
این واکنش نشاندهنده تشکیل مونو آمونیوم هیدروژن فسفات است که به عنوان MAP شناخته میشود. فرآیند تولید MAP ممکن است شامل مراحل زیر باشد:
- تولید فسفریک اسید (H₃PO₄):
فسفریک اسید به عنوان ماده اولیه وارد فرآیند میشود. این اسید میتواند از معادن فسفاته استخراج یا از اسیدفسفریک به دست آید.
- واکنش با امونیاک (NH₃):
فسفریک اسید به صورت محلول با امونیاک ترکیب میشود تا مونوآمونیوم هیدروژن فسفات تولید شود.
- تشکیل محصول نهایی:
محصول نهایی به دست آمده به صورت پودر یا گرانول تشکیل میشود. این محصول حاوی نیتروژن و فسفر است که به عنوان یک کود مؤثر برای گیاهان استفاده میشود.
ویژگی ها
(MAP) یک کود فسفاته است که از ترکیب یک یون آمونیوم و یک یون فسفات تشکیل شده است. این کود اهمیت زیادی در کشاورزی دارد زیرا همزمان نیتروژن و فسفر را به گیاهان ارائه میدهد که این دو عنصر اساسی برای رشد و توسعه گیاهان هستند. MAP به راحتی در آب حل میشود و این خصوصیت باعث میشود گیاهان به سرعت مواد مغذی را جذب کنند. این کود معمولاً به صورت پودر یا گرانول تولید میشود و ممکن است در طول فرآیند تولید بهبودهایی اعمال شود، از جمله ترکیب با مواد دیگر یا تنظیم pH. به عنوان یک منبع موثر از نیتروژن و فسفر، این ترکیب به کشاورزان امکان میدهد تا بر اساس نیازهای خاص خاک و گیاهان خود اقدام به استفاده از آن نمایند.
عوامل موثردر افزایش کارایی کود مونو آمونیوم فسفات
افزایش کارایی کود مونو آمونیوم فسفات (MAP) میتواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد.
۱. pH خاک: اسیدیته خاک اهمیت بسیاری در جذب مواد مغذی توسط گیاهان دارد. برای مونو آمونیوم فسفات، یک pH خاک مناسب (معمولاً در محدوده ۶ تا ۷) میتواند بهبود جذب نیتروژن و فسفر از کود را تسهیل کند.
۲. ترکیب با دیگر مواد مغذی: ترکیب MAP با دیگر کودها یا مواد مغذی میتواند بهبود قابلیت جذب مواد مغذی توسط گیاهان را داشته باشد. این ممکن است به ویژه در شرایط خاکی خاص یا با نیازهای گیاهان خاص مفید باشد.
۳. مدیریت آبیاری: کنترل مناسب آبیاری میتواند کمک کند تا MAP بهتر حل شده و مواد مغذی به صورت موثرتری جذب شوند. همچنین، آبیاری منظم و هوشمندانه میتواند به جلوگیری از هدر رفتن مواد مغذی کمک کند.
۴. تنظیم دقیق مقدار کود: استفاده از مقدار مناسب و دقیق از MAP بر اساس نیازهای گیاهان و خاک میتواند به بهبود کارایی آن کمک کند و از هدر رفت مواد مغذی جلوگیری کند.
۵. شرایط هواشناسی: شرایط هواشناسی ممکن است بر توزیع و جذب مواد مغذی توسط گیاهان تأثیرگذار باشد. مثلاً آب و هوای گرم و مرطوب میتواند فرآیند حل شدن مونو آمونیوم فسفات را تسریع دهد.
۶. بهبود ساختار خاک: ساختار خاک میتواند اثر مستقیمی بر توزیع مواد مغذی در خاک و بهبود دسترسی گیاهان به آن داشته باشد. بهبود ساختار خاک از طریق استفاده از مواد اصلاحکننده میتواند کارایی MAP را افزایش دهد.
این عوامل به طور کلی میتوانند به بهبود کارایی مونو آمونیوم فسفات کمک کنند و بر مدیریت موثر مواد مغذی در خاک و رشد گیاهان تأثیر بگذارند.
دیگر کاربردهای مونو آمونیوم فسفات
علاوه بر کاربردهای کشاورزی، (MAP) در صنایع غیر کشاورزی نیز کاربردهای متنوعی دارد. در این لینک، به توضیح این کاربردها پرداخته شده است:
- صنایع مواد غذایی
- صنایع نساجی و نساجیگری
- تولید کاغذ
- تولید گچ
- پلیمرها و رنگها
- صنایع معدنی
- ساخت و ساز
- نساجی
- صنعت لاستیک
- صنایع محصولات بهداشتی
نقش فسفردرگیاهان
فسفر یکی از عناصر مغذی اساسی برای گیاهان است و در فرآیندهای زیستی و رشد گیاهان نقش حیاتی دارد. این عنصر مغذی از اهمیت بسزایی برای توسعه سلولها، فعالیتهای انرژیزا، و انتقال همه مواد مغذی در گیاهان برخوردار است. در توسعه سلولها، فعالیتهای زیستی، تشکیل DNA و RNA، تنظیم فعالیتهای زیستی و انتقال نیتروژن، فسفر نقش اساسی دارد. همچنین، این عنصر در تولید انرژی به ویژه از طریق تشکیل ATP (adenosine triphosphate) که منبع اصلی انرژی برای گیاهان است، مشارکت دارد.
به طور خلاصه، فسفر یکی از اجزای اساسی برای رشد و توسعه سالم گیاهان است و کمبود آن میتواند تأثیرات مخربی بر عملکرد و میزان تولید محصولات داشته باشد. استفاده مناسب از فسفر در کشاورزی و باغبانی امری اساسی است تا به بهترین شکل ممکن از این عنصر مغذی استفاده شود و نیازهای گیاهان به صورت بهینه تأمین شود.در این لینک درباره نقش فسفردرگیاهان بیشتر بخوانید.
برای مدیریت کمبود فسفر میتوان از راهکارهایی مانند استفاده از کودهای حاوی فسفر، تنظیم pH خاک، استفاده از محصولات معدنی حاوی فسفر، مدیریت آبیاری، و استفاده از گیاهان تاکتیکی استفاده کرد. این اقدامات به گیاهان کمک میکنند تا از فسفر خاک به بهترین شکل ممکن استفاده کنند و کمبود این عنصر را جبران کنند.
نحوه مصرف مونو آمونیوم فسفات
مونو آمونیوم فسفات (MAP) به عنوان یک کود فسفاته با تأمین نیتروژن و فسفر به گیاهان، در کشاورزی و باغبانی مورد استفاده قرار میگیرد. نحوه مصرف مونو آمونیوم فسفات به شکلهای مختلفی امکانپذیر است:
استفاده به صورت خشک (پودر): مونو آمونیوم فسفات معمولاً به صورت خشک به بازار عرضه میشود. این پودر میتواند به طور مستقیم در خاک مخلوط شود یا از طریق آبیاری به گیاهان ارائه شود.
استفاده به صورت گرانول: برخی اشکال MAP به صورت گرانول نیز در دسترس هستند. این گرانولها میتوانند بر روی خاک پخش شده و با آب، مواد مغذی به گیاهان تأمین کنند.
مخلوط با سایر کودها: مونو آمونیوم فسفات معمولاً با سایر کودها و مواد مغذی ترکیب میشود تا یک مخلوط کودی کاملتر و متنوعتر برای گیاهان ارائه شود. این ترکیبات میتوانند به نیازهای خاص هر نوع گیاه و شرایط خاکی منطقه تنظیم شوند.
زمان مصرف: زمان مصرف MAP ممکن است به مرحله رشد گیاهان بستگی داشته باشد. معمولاً این کود در مراحلی که گیاهان به نیتروژن و فسفر بیشتری نیاز دارند، مانند مرحله گلدهی یا میوهریزی، به کار میرود.
مقدار مصرف: مقدار مصرف مونو آمونیوم فسفات نیز باید با دقت محاسبه شود. این مقدار به عواملی نظیر نوع گیاه، نیازهای مغذی خاک، شرایط آب و هوایی، و مرحله رشد گیاهان بستگی دارد.
روشهای آبیاری: مونو آمونیوم فسفات میتواند از طریق روشهای مختلف آبیاری به گیاهان تأمین شود؛ از جمله آبیاری قطرهای یا آبیاری سطحی.
مدت زمان مصرف: زمان مصرف MAP به طور معمول در طی دوره رشد گیاهان ادامه پیدا میکند و ممکن است به صورت مکرر در طی فصول مختلف استفاده شود.
استفاده از مونو آمونیوم فسفات درست و متناسب با نیازهای گیاهان و شرایط خاکی موجود میتواند به بهبود عملکرد گیاهان و افزایش تولید محصولات کمک کند.
فصول مصرف
مونو آمونیوم فسفات (MAP) معمولاً در فصول مختلف سال استفاده میشود، با توجه به نیازهای مختلف گیاهان در طول دوره رشد و توسعه آنها. در زیر، کاربردهای این کود در فصول مختلف بررسی شده است:
بهار
در فصل بهار، MAP معمولاً در ابتدای فصل قبل از آغاز رشد فعال گیاهان به عنوان یک منبع اصلی نیتروژن و فسفر به کار میرود. این کود کمک میکند تا گیاهان در مراحل اولیه رشد خود به بهترین شکل ممکن تقویت شوند.
تابستان
در فصل تابستان، مصرف مونو آمونیوم فسفات میتواند ادامه پیدا کند، به خصوص در مراحل گلدهی و میوهریزی. این دوره از استفاده MAP به گیاهان در تأمین انرژی و مواد مغذی برای تولید میوهها کمک میکند.
پاییز
در فصل پاییز، MAP میتواند به عنوان یک منبع اضافی نیتروژن و فسفر در مراحل پایانی رشد گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. این دوره از مصرف به گیاهان کمک میکند تا برای فصل زمستان ذخیره انرژی و مواد مغذی کافی داشته باشند.
زمستان
در فصل زمستان، ممکن است استفاده از مونو آمونیوم فسفات به دلیل کمبود فعالیت گیاهی کاهش یابد. با این حال، در مناطقی که تا زمستان فعالیت گیاهی دارند، مصرف MAP ممکن است در مراحل مختلف رشد گیاهان مفید باشد.
دورههای خاص
استفاده از مونو آمونیوم فسفات ممکن است در دورههای خاص مانند کاشت نهالها، گلدهی گیاهان زینتی، و فصلهای خاص محصولات کشاورزی نظیر برنج، گندم، ذرت، سبزیجات، و میوهها مدیریت شود.
مصرف مونو آمونیوم برای غلات و توصیه ها
مونو آمونیوم فسفات (MAP) یکی از کودهای محبوب در کشاورزی، به ویژه برای محصولات غلات مانند گندم، جو، ذرت، و جوانه زنی سبوسدار مورد استفاده قرار میگیرد. زیرا MAP فسفر و نیتروژن را به گیاهان فراهم میکند که این دو عنصر برای رشد و توسعه صحیح گیاهان بسیار اساسی هستند.
توصیههای مصرف مونو آمونیوم فسفات برای غلات
زمان مصرف: مونوآمونیوم فسفات معمولاً در مراحل ابتدایی رشد گیاهان غلات، به خصوص در زمان کاشت و گلدهی مورد استفاده قرار میگیرد. در مرحله گلدهی، نیاز به فسفر و نیتروژن افزایش مییابد، و MAP میتواند این نیازها را برطرف کند.
مقدار مصرف: مقدار مصرف مونو آمونیوم فسفات باید با توجه به نیازهای خاک و نیازهای گیاهان تنظیم شود. تجربههای مختلف و تحلیلهای خاکی میتوانند به کشاورزان کمک کنند تا مقدار مناسبی از MAP را به خاک افزوده و مصرف کنند.
روش مصرف: مونو آمونیوم فسفات میتواند به صورت مخلوط با خاک قرار گیرد یا از طریق آبیاری به گیاهان ارائه شود. در بعضی از موارد، ممکن است با سایر کودها و مواد مغذی ترکیب شده و به عنوان یک کود ترکیبی استفاده شود.
ترکیب با کودهای دیگر: ممکن است MAP با کودهای دیگری که نیتروژن، فسفر، یا سایر عناصر مغذی را فراهم میکنند ترکیب شود تا یک مخلوط کودی متنوع به دست آید. این ترکیبات میتوانند به بهبود عملکرد گیاهان کمک کنند.
توجه به نیازهای خاص محصول: نیازهای گیاهان مختلف در مراحل مختلف رشد ممکن است متفاوت باشد. بنابراین، توصیه میشود که تحلیلهای خاکی دورهای انجام شود تا نیازهای گیاهان به صورت دقیقتر مشخص شود و مصرف MAP بر اساس این نیازها تنظیم گردد.
نظارت بر pH خاک: پیشنهاد میشود pH خاک نیز در نظر گرفته شود. مصرف مونو آمونیوم فسفات ممکن است تأثیری بر pH داشته باشد و این امر نیازمند نظارت و تنظیم مناسب است.
با رعایت این توصیهها و تنظیم مصرف مونو آمونیوم فسفات بر اساس نیازهای گیاهان، میتوان بهبود عملکرد محصولات غلات را دست یافت.
مصرف مونو آمونیوم فسفات برای درختان میوه و توصیه ها
مصرف مونو آمونیوم فسفات (MAP) برای درختان میوه از اهمیت خاصی برخوردار است و توصیههای مرتبط به عنوان زیر میباشد:
بهترین زمان مصرف مونو آمونیوم فسفات دراوایل فصل بهار است، زیرا در این زمان درختان در حال رشد فعال و استقبال از مواد مغذی بیشتری هستند. مقدار مصرف MAP بستگی به نوع درخت، سن آن و خصوصیات خاک دارد. اندازهگیری وسواس مصرفی متناسب با نیازهای گیاهان موثر است.
روش مصرف مونو آمونیوم فسفات میتواند به صورت مخلوط با خاک یا از طریق آبیاری صورت گیرد. همچنین، ترکیب با کودهای دیگر نظیر کودهای حاوی نیتروژن یا دیگر مواد مغذی مفید است. مصرف هماهنگ با کودهای دیگر میتواند به تعادل ترکیبات مغذی در خاک کمک کند.
توصیه میشود مصرف MAP در مراحل مختلف رشد درختان مد نظر قرار گیرد. درختان در مراحل مختلف رشد نیازهای مغذی متفاوتی دارند و تنظیم مصرف به گونهای باشد که نیازهای مختلف در این مراحل تأمین شوند.
نظارت بر pH خاک در نظر گرفته شود، زیرا مصرف مونو آمونیوم فسفات ممکن است تأثیراتی بر این پارامتر داشته باشد. نظارت و تنظیم pH خاک به منظور بهبود مصرف MAP از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در مراحل حساس مانند گلدهی و تشکیل میوه، توصیه میشود مصرف MAP به خصوص مورد توجه قرار گیرد تا به رشد و توسعه میوهها کمک کند. توصیه در مراحل حساس میتواند تأثیر بسزایی در بهبود عملکرد میوهها داشته باشد.
بازار جهانی مونو آمونیوم فسفات
مونو آمونیوم فسفات (MAP) یکی از مهمترین کودهای فسفری برای کشاورزی بوده و در سطح جهانی توسط چندین کشور تولید و صادر میشود. برخی از کشورهای تولیدکننده مهم مونو آمونیوم فسفات عبارتند از:
چین: یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مونو آمونیوم فسفات در جهان است و نقش مهمی در تأمین نیازهای جهانی به این کود بازی میکند.
مراکش: مراکش نیز یکی از تولیدکنندگان اصلی مونو آمونیوم فسفات در بازار جهانی است.
روسیه: روسیه نیز یکی از کشورهای تولیدکننده MAP است و تولید و صادرات زیادی در این زمینه دارد.
آمریکا: ایالات متحده نیز یکی از تولیدکنندگان مونو آمونیوم فسفات در سطح جهانی است و دارای نقش مهمی در بازارهای آمریکای شمالی و جهانی است.
تونس: تونس نیز یکی از کشورهای تولیدکننده MAP است و صادرات به کشورهای مختلف انجام میدهد.
سازمانهایی مانند FAO (سازمان جهانی کشاورزی)، IFA (انجمن کود و مواد مغذی جهانی) و سازمانهای تجارت بینالمللی میتوانند منابع مفیدی برای این اطلاعات فراهم آورده اند.
- Food and Agriculture Organization (FAO) of the United Nations. (2019). Monoammonium Phosphate (MAP). Retrieved from http://www.fao.org/fertilizer-statistics/monoammonium-phosphate/en/
- Retrieved from https://www.fertilizer.org/ifa/publicat/docs/en/crop_nutrition/MAP.pdf
سوالات متداول
1- مونو آمونیوم فسفات (MAP) چگونه ماده ای است و در چه زمینه ای کاربرد دارد؟
این ماده شیمیایی از نظر فسفر و نیتروژن یک منبع عالی به شمار می رود. در صنعت کودسازی کاربرد داشته و دارای بالاترین میزان فسفر در مقایسه با انواع دیگر کودهای جامد می باشد.
2- مونو آمونیوم فسفات چگونه بوجود می آید؟
ساخت این ماده شیمیایی ساده است. به نحوی که با ترکیب یک به یک آمونیاک و اسید فسفریک بوجود می آید. از این فرایند گرانول یا پودر این محصول ساخته می شود که به رنگ سفید و به شکل کریستال است.
3- مونو آمونیوم فسفات چه کاربردی در کشاورزی دارد؟
این ماده از سالهای دور در صنعت کشاورزی به عنوان یک تقویت کننده گیاه مورد استفاده قرار می گرفته است. این پودر را در خاکی که مرطوب است می ریزند تا بوسیله ریشه جذب گیاهان جذب شود.
4- مونو آمونیوم فسفات را برای چه نوع خاکهایی مناسب می دانند؟
این ماده شیمیایی سرعت حل بالایی در خاکهای مرطوب دارد. علاوه براین چون pH این کود تقریبا اسیدی است، این ترکیب را برای خاکهایی که قلیایی یا خنثی هستند به کار می برند.
5- روش نگهداری و انبار کردن MAP چگونه است و در چه اندازه هایی بسته بندی می شوند؟
این ترکیب شیمیایی که یک کود مغذی است، در انبارهای سرپوشیده می توان نگهداری کرد. محل ذخیره باید سرد و خشک باشد. این کود در کیسه های پنجاه تا پانصد کیلوگرمی بسته بندی می شود و در اختیار کشاورزان قرار می گیرد.